Kolorektal Kanser Riski Nedir ?
Kolorektal kanser bütün etnik grupları etkileyen deri harici kanserler içerisinde görülen 3. en sık kanserdir. Her yıl yaklaşık 1.5 milyon kişi kolorektal kanser tanısı alırken bunların 500 binden fazlası ölmektedir. Tüm dünyada yaşam boyu bu hastalığa yakalanma riski ise %5’tir. Her yıl yaklaşık 140 bin kişi kolorektal kanser tanısı alırken bunların 50 binden fazlası ölmektedir.Ülkemizde ise her yıl 15 bin kişi kolorektal kanser tanısı almaktadır ve 7400 insan da bu hastalık yüzünden hayatını kaybetmektedir.
Ailesinde ya da kendisinde kolorektal kanser öyküsü olan kişilerde artmış bir risk söz konusudur. Benzer şekilde, öyküsünde meme, rahim veya yumurtalık kanseri olan kişilerde kolon polipleri varlığında ve Crohn, Ülseratif Kolit hastalığı olan kişilerde de kolorektal kanser gelişme riski artmaktadır.
Kolorektal Kanser için Toplum Neden Taranmalıdır ?
Kolorektal kanser erken evrelerde nadiren belirti verir. Bağırsak kanseri iyi huylu bir polip olarak başlar. Kolon polipleri kansere neden olan veya olmayan polipler olabilirler. Kolon polipleri tarama testleri ile saptanıp çıkartılarak kolorektal kanser gelişimi önlenebilir. Vakaların %90’ından fazlasında erken evre kanserler tamamen tedavi edilebilirler. Kolorektal kanser dünya üzerinde tarama yapılabilen 3 kanserden birisidir ve kolorektal kanserler tarama ile tamamen önlenebilir bir hastalık grubudur. Eğer kolorektal kanser kanama, barsak alışkanlığında değişiklikler ya da karın ağrısı gibi belirtiler veriyorsa genellikle ilerlemiştir ve ileri bir evrededir. Ne yazık ki bu durumdaki hastaların sadece yarısından daha azı tamamen iyileştirilebilirler.
Kolorektal Kanserlerin Tarama Testleri Nelerdir ?
Dışkıda gizli kan testi birkaç dışkı örneğinde kolorektal bir polip veya kanser nedeniyle olan görülemeyecek miktardaki kanı tespit eder. Eğer pozitif ise mutlaka kolonoskopi gereklidir.
Kolonoskopi uzun, bükülebilir bir enstrüman aracılığıyla kalın barsak ve rektumun incelenmesi, anormalliklerin tespit edilmesi, buralardan örnek alınması veya saptanan anormal yapıların çıkarılması için kullanılan bir tetkiktir. Güvenli ve etkin olduğu için en sık önerilen tarama testidir. Çünkü bütün kolon değerlendirilebilir ve kanserleşme eğilimi olan polipler çıkarılarak kolon kanseri önlenebilir. Kolonoskopi kolorektal kanser taraması için altın standart bir tanı yöntemidir.
Fleksibl (bükülebilir) sigmoidoskopi hekime kalın barsağın alt 1/3’ünü inceleme şansı verir; ki bu bölümde polip ve kanserlerin yaklaşık yarısı bulunur. Eğer bir anormallik tespit edilirse yine kolonoskopi gereklidir.
Sanal kolonoskopi, hava ve boyar madde ile doldurulmuş kolonun bilgisayarlı tomografi görüntülerinin bilgisayar ortamında işlenerek kolonoskopiye benzer görüntüler elde edilmesi prensibi ile yapılır. Eğer anormallikler tespit edilirse yine kolonoskopi gereklidir. Bu tetkik de eğer tam bir kolonoskopi yapılamıyorsa uygulanmalıdır.
Kolorektal Kanser için Tarama Önerileri Nelerdir ?
Kolorektal kanserler için risk faktörleri olmayan hastalarda tarama 50 yaşında başlamalıdır. 10 yılda bir kolonoskopi altın standarttır. Her 5 yılda bir fleksibl sigmoidoskopi ve yıllık olarak dışkıda gizli kan testi kolonoskopinin uygun olmadığı durumlarda kabul edilebilir bir alternatiftir. Yakın akrabalarında (anne, baba ya da kardeş) kolorektal kanser ya da polipler olan kişilerde tarama 40 yaşında ya da kanser tanısı almış en genç akrabanın yaşının 10 yıl öncesinde başlamalıdır. Eğer ilk kolonoskopi normalse her 5 yılda bir bu hastalara tarama yapılmalıdır. Ailesel kolon kanseri sendromlarında aile bireylerinde taramalar daha sık olmalı ve daha erken yaşta başlamalıdır.
Kolorektal Kanser'de Takip Önerileri Nelerdir ?
Kanserleşme eğilimi olan polipler tespit edilen bireylerde polipler tamamen alındıktan sonra poliplerin tipi, sayısı ve boyutuna bağlı olarak her 3-5 yılda bir kolonoskopi yapılmalıdır. Eğer bir polip kolonoskopi ya da cerrahi ile tamamen çıkarılamamışsa 3-6 ay içerisinde başka bir kolonoskopi yapılmalıdır.
Çoğu kolorektal kanser hastasına ilk girişim sonrası 1 yıl içinde kolonoskopi yapılmalıdır. Eğer ameliyat öncesinde bütün kolon incelenemediyse kolonoskopi 3-6 ay içinde yapılmalıdır. Eğer bu ilk takip kolonoskopisi normalse her 3-5 yılda bir kolonoskopi yapılmalıdır.
Kolorektal kanser riskini artıran iltihabi barsak hastalıkları varlığı durumunda; 8 yıldan daha uzun süredir devam eden ülseratif kolit ya da Crohn hastalarında kolonoskopi ve çoklu biyopsiler her 1-2 yılda bir tekrarlanmalıdır.