CROHN HASTALIĞI NEDİR?
Crohn hastalığı sindirim sisteminin herhangi bölümünü tutabilen iltihaplanma ve yaralar ile karakterize bir hastalıktır. Ağızdan anüse kadar her yeri etkilemesine karşın, sıklıkla terminal ileum adı verilen ince bağırsağın son kısmını tutar. Bazı hastalar ise öncelikle kalın bağırsağın son bölümü olan anorektal (makat ve rektum) tutulumu ile gelirler. Crohn hastalığının tedavisi uzundur, sabır gerektirir, bazen de hastaları tam olarak tedavi etmek mümkün olmaz.
Sindirim sistemi besinlerin taşınması, sindirilmesi, emilmesi ve kalanın atılması görevlerini yapan bir organ sistemidir. Bu iltihaplanma ve yaralar her zaman sindirim sisteminin en iç tabakasından (mukoza) başlar. Daha sonra ise hastalık ilerleyerek bağırsağın tüm katlarını tutar. Böylece hastalarda sindirim ve besin emilimi bozulur.
CROHN HASTALIĞI NEDENLERİ
Crohn hastalığının asıl nedeni bilinmemektedir. Güncel araştırmalar, bağışıklık sistemi sorunlarının ve bakteriyel enfeksiyonların Crohn hastalığının gelişim riskini artırdığını göstermiştir. İnflamatuar bağırsak hastalığı olan bireylerin yakın akrabalarında da bu hastalığa yakalanma sıklığı artmaktadır.
CROHN HASTALIĞI BELİRTİLERİ
Crohn hastalığı bir karın hastalığı veya anüs (makat) hastalığı olarak, ya da her ikisi ile beraber kendini gösterebilir. Hastalık genelde komplikasyonlarla ortaya çıkar.
Crohn hastalığı belirtiler:
- Barsak enfeksiyonuna bağlı karın içi abse (iltihap toplanması) oluşmasına bağlı yüksek ateş, karın ağrısı,
- Uzun dönemde yaralara ve enfeksiyona bağlı olarak ince bağırsakta daralma ve sonuçta bağırsak tıkanıklığı,
- İnce bağırsak ile, diğer bir bağırsak kısmı, idrar kesesi gibi diğer bir organ veya cilt arasında fistül adı verilen bir tünel ile bağlantı gelişmesi hastalık için oldukça tipiktir. Bunun sonucu olarak hastalarda ciddi enfeksiyonlar ve beslenme yetersizliği,
- Makat çevresinde birden çok ve sık tekrarlayan abseler ve perianal fistüller görülür.
Bunların dışında Crohn hastalığında genel bulgular:
- Karında kramplar
- Karın ağrısı
- Uzun süren ishal
- Yüksek ateş
- İştahsızlık, halsizlik, yorgunluk, kansızlık
- Ağızda yaralar, eklemlerde ağrı, deride döküntüler
- Bulantı kusma
- Kronik kabızlık
- Bağırsak hareketleri ile beraber olan kanamalar
- Kanama
- Kilo kaybı
- Anal akıntılar
- Makat abseleri
- Makat çatlakları
CROHN HASTALIĞI'NDA TIBBİ TEDAVİ
Acil cerrahi gerekmedikçe ilaçla tedavi ilk seçenektir. Başlangıç için bir çok tedavi seçeneği mevcuttur ve bunlar uzun bir süre hastalığı kontrol etmek için hastaya yardımcı olmaktadır. Başlangıç için en yaygın tedavi, ağızdan veya anüsden uygulanan iltihap giderici ve enfeksiyon önleyici ilaçlardır. Hastalığın şiddetine göre steroid içeren ilaçlar da tedaviye eklenebilir. Son yıllarda anti-TNF ilaçlarının kullanımı da bu hastalar için umut verici olmuştur. Crohn hastalarında diyet kısıtlamasının kesin bir faydası olmamakla beraber atak sıklığına yol açması nedeniyle aspirin ve romatizma ilaçlarından kaçınılması gerekir.
CROHN HASTALIĞI'NDA CERRAHİ TEDAVİ
Cerrahi tedaviler hastalığa bağlı olarak gelişebilecek komplikasyonlar durumunda ya da makat çevresi hastalıklarda gerekebilir. Acil cerrahi, bağırsakta bir delinme ya da tıkanıklık oluştuğunda uygulanır. En sık uygulanan ameliyat, sıklıkla tutulan ince bağırsağın son kısmının çıkartılması bağırsağın tekrar uç-uca birleştirilmesidir. Medikal tedavi ile düzelmeyen karın içi ve cilt fistüllerinde de karın ameliyatı zorunlu olur.
Anüs çevresinde oluşmuş abseler açılıp boşaltılır. Perianal fistüllerde ise çoğunlukla büyük cerrahilerden kaçınmak gerekir. Bu fistüllerde seton adı verilen küçük bir bant ile fistül ortadan kaldırılmaya çalışılır hem de enfeksiyon kontrol altına alınmış olur. Ağır vakalarda ise makat çevresi enfeksiyonu tedavi edebilmek için büyük abdesti karın cildi üzerinden (stoma) dışarı almak gerekir.
CROHN HASTALIĞI İÇİN TAKİP TEDAVİ
Bu dönemde hekiminizle birlikte iyi bir takip önemlidir. Böylece belirtileri kontrol etmek adına iyi bir tedavi planı yapılabilir. Eğer bir Crohn hastası iseniz hayatınız boyunca tedavi altında olmalısınız. Crohn hastalığı kalın bağırsağınızı da tutmuşsa, artmış bir kalın bağırsak kanseri riski söz konusudur. Bu risk kalın bağırsağın tutulumundan 8-10 yıl sonra artmaya başlar. Bu hastalarda düzenli kolonoskopik muayene ve takip gerekir.
CROHN HASTALIĞI TEKRARLAMA RİSKİNİ NASIL AZALTABİLİRİM ?
İlaçlarını düzenli kullanmayan veya tedaviyi bırakan hastalarda hastalık sık tekrarlar. Hekiminizin önerilerine kulak vermek hayati derecede önemlidir. Sigara herkes için tüm organları tehdit eden bir risk oluşturur. İçiyorsanız bırakmanız tavsiye olunur. Crohn hastalarında sigara içmek atakları artırır, bırakmak ise azaltır.
Crohn Hastalığı: Kompleks Anal Fistül Gelişimi
Makat cildinde birden fazla fistül ağzının görüldüğü, geniş cilt enfeksiyonun eşlik ettiği hastalar Crohn hastalığı açısından değerlendirilmelidirler. Crohn hastalığında genellikle kompleks anal fistüller gelişir. Tedavi enfeksiyonun tedavisi ve gevşek seton yerleştirilmesini içerir. Bu tedavi ile hem makat kasları korunur hem de hastaların %70’inde ağrı ve akıntıda iyileşme elde edilir.
ÜLSERATİF KOLİT NEDİR ?
Ülseratif kolit (ÜK) , tüm kalın barsağı (kolon ve rektum) tutan iltihaplı bir barsak hastalığıdır. Bu hastalıkta, iltihap kalın barsağın en iç tabakası olan mukoza ile sınırlıdır. ÜK iyileşme ve atakların olduğu kronik bir hastalıktır. Tıbbi (ilaçla) tedavi ilk seçenektir. Takiplerde eğer hastada cerrahi ihtiyacı oluşursa, Crohn hastalığından farklı olarak genellikle tedavi edilebilir bir hastalıktır.
ÜLSERATİF KOLİT BELİRTİLERİ NELERDİR ?
En sık belirtiler;
- Karında kramplar halinde gelen ağrı
- İshal
- Rektal kanama
- Makattan sümüksü akıntı
- Ateş, halsizlik ve kilo kaybı
- Bu şikayetlere eşlik eden göz enfeksiyonları, eklem ağrısı ve karaciğer safra yolları hastalığı bulguları (sarılık ve karaciğer testlerinde bozulma)
KİMLER ÜLSERATİF KOLİT RİSKİ ALTINDADIR ?
ÜK, herhangi bir yaşta görülebilirse de çoğu hastada belirtiler kırklı yaşlarda başlar. Nadiren, hayatın geç dönemlerinde, 60-70'li yaşlarda da başlayabilir. Kadın ve erkekler eşit olarak etkilenir. Ailede ÜK hastası olması, hastalık riskini artırmaktadır.
ÜLSERATİF KOLİT NEDENLERİ NELERDİR ?
Tam olarak ÜK'in nedeni bilinmemektedir. Güncel çalışmalar vücudun bağışıklık sistemindeki bozukluklar ve bakteriyel enfeksiyonlar üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bulaşıcı bir hastalık değildir
ÜLSERATİF KOLİT HASTALARI NASIL DEĞERLENDİRİLİR ?
Başlangıç olarak iyi bir tıbbi öykü alınmalı ve ayrıntılı fizik muayene yapılmalıdır. Kalın barsağın son kısmı olan rektum ve ince barsağın son kısmı olan terminal ileumu da içeren tam kolonoskopi yapılır ve bağırsak biyopsileri ile tanı koymak mümkündür. Kolonoskopi bulguları ve biyopsi hastalığın ciddiyetini ve yaygınlığını değerlendirmede son derece önemlidir . Bu sonuçlar uygun tedaviyi belirlemede kılavuzluk edecektir. Bazen ÜK hastalığını, sadece kalın bağırsağı tutan Crohn hastalığından ayırdetmek güç olabilir.
ÜLSERATİF KOLİT KANSERE DÖNER Mİ ?
Ülseratif Kolit hastalığı kolorektal kanser gelişimi için bir risk faktörüdür. ÜK tanısı aldıktan sonra 10 yıl içinde hastaların %3-5'inde, ikinci 10 yılda ise %20'sinde kalın bağırsak kanseri gelişir. Bu hastalarda kanser gelişiminden önce, kanser gelişimi için öncü kabul edilen 'displaz' içeren lezyonlar gelişir. Bu nedenle ülseratif kolit hastalarının en geç 10. yıldan itibaren tarama kolonoskopileri yaptırmaları gerekir. Bu şekilde displazi içeren lezyonlar saptandığında ameliyat ile kalın bağırsak çıkartılır ve kolon kanseri gelişimi engellenmiş olur.
ÜLSERATİF KOLİT NASIL TEDAVİ EDİLİR ?
Ülseratif Kolit tanısı alan hastalarda ilaçla tedavi her zaman ilk seçenektir. Başlangıç tedavisi olarak hem hastalığın asıl tedavisine; hem de hastanın hayat kalitesini artırmaya yönelik bir çok alternatif tedavi mevcuttur. Başlangıç için genellikle iltihap önleyici ve giderici ilaçlar, steroid içeren ilaçlar ile beraber başlanır. Hastalığın durumuna göre bu ilaçlar, ağız yoluyla alınabileceği gibi makattan fitil, lavman gibi yöntemlerle de kullanılabilir.
ÜLSERATİF KOLİT'TE CERRAHİ TEDAVİ SEÇENEKLERİ NELERDİR ?
Ülseratif kolit hastalarında cerrahi tedavi iki durumda uygulanır;
1. Acil Cerrahi:
- Kolonda delinme, tıkanıklık
- Kolonda aşırı genişleme (Toksik megakolon)
- Durdurulamayan kanama
- İlaç tedavisine cevap vermeyen fulminan kolit (zehirli barsak)
- Bu durumlarda artık hastaların acil ameliyata alınması gerekir. Acil cerrahide genellikle hastalıklı kalın barsak çıkarılır, rektum yerinde bırakılır. İnce barsağın son parçası olan ileum karın ön duvarından dışarı alınarak, dışkının dışarı alınabilmesine olanak sağlayan bir 'ileostomi' yapılır. Hasta iyileştikten sonra ikinci bir ameliyatla rektum çıkartılır. İnce bağırsak, dışkının depolanabilmesi amacı ile kese (ileal poş) şekline getirilir ve anal kanala bağlanır. Bu ameliyat sonrası tam iyileşmeyi takiben daha önce oluşturulmuş ileostomi kapatılır. Bu şekilde bağırsak devamlılığı tam olarak sağlanır.
2. Planlı Ameliyat:
- İlaçla tedaviye yanıt vermeyen, sık atak geçiren hastalar
- Eklem deri lezyonları olan hastalar
- Kolonoskopide kalın barsak kanseri veya kanser dönüşme riski olan hastalar;
- Planlı olarak ameliyat edilmelidirler.
- Planlı cerrahide, kolon ve rektum çıkartılır. İnce barsak bir kese şekline (ileal poş) getirilir ve anal kanala bağlanır. Bu bağlama (anastomoz) iyileşinceye kadar, dışkıyı bir torba ile dışarı alabilmek için bir 'ileostomi' oluşturulur. Sonraki aylarda küçük bir cerrahi ile bu ileostomi kapatılır, hasta normal yoldan dışkılama fonksiyonuna yeniden kavuşur. Ameliyatın laparoskopik (kapalı) yöntemlerle yapılabilmesi hastaların daha erken iyileşmesine olanak tanır.
HASTAYI CERRAHİDEN SONRA NELER BEKLER ?
Cerrahiden sonra gün içinde 5-6 kere gece boyunca da 1 kere büyük abdest yapmak normal kabul edilir. Sonradan oluşturulan yeni rektum yani ileal poşda enfeksiyon (poşit) gelişebilir. Bu durum genellikle antibiyotiklerle başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Sık poşit geçiren hastaların yaklaşık %10'nunda poşun çıkarılması ve kalıcı ileostomiye geçilmesi gerekebilir.
CERRAHİDEN SONRA TAKİP NASIL OLMALIDIR ?
Hastaların ameliyat sonrası kontrollerini aksatmaması gerekir. Hasta takiplarinde poşun fonksiyonu ve sağlığı değerlendirilmelidir. Genç kadın hastalarda gebe kalma şansını azaltmamak için cerrahi tedavi kararı ertelenebilir.